Brüt takasın tanımı “Aynı tarih içinde gerçekleşen alım satım işlemleri” şeklinde yapılabilir. Brüt takas Takas Bank ve İstanbul Takas Saklama Bankası gibi aracı kurumlar tarafınca gün içinde meydana getirilen toplam TL netleştirmelerini kapsar. Aracı kurumlarca meydana getirilen alım ve satımların tamamı, takas sürecini içerir. Alış toplamı ile alış toplamı mahsup edilerek oluşan bakiye esas alınır. İçerisinde bulunulan üleş senedi üstünden aracı kurumlarca borçlanma ya da alacaklı vaziyet mevzubahis olur.
İçerik Tablosu
Brüt Takas Nasıl Uygulanır?
Brüt takasın uygulanması Sermaye Piyasa Kurumu tarafınca yapılır. Brüt takas içine dâhil edilen senetlerdeki alım ve satımlar takasa alınır. Bu durum, tatbik kapsamı dışındaki üleş senetlerinden değişik şekilde işler. Piyasada yer alan üleş senetleri, Sermaye Piyasa Kurumu vasıtası ile brüt takas içine alınır. Bu şekilde hisseler üstünde oluşan değişik fiyat hareketleri engellenir ve birtakım sınırlandırmalar getirilir.
Brüt Takaslı Hisseler Nelerdir?
Brüt takas alan hisseler birtakım engellemeler içeriğinde prosedür görebilir. Bu kısıtlamalara dair bilgiler aşağıda yer alır:
Brüt takasa alınan hisseler gün içi alım satım amacı ile kullanılamaz.
Bu hisseler içeriğinde sadece nakit ile prosedür yapılır. Bunun haricinde bir prosedür gerçekleştirilemez.
Brüt takaslı hisselerde kredi yasağı bulunur.
Brüt takas bünyesine dahil edilen işlemlerde spekülatif işlemlerden meydana gelen bir hacim düşme durumu mevcuttur. Bu nedenle fiyatlarda bilvasıta olarak gerileme beklentisi bulunur.
İnternet üstünden meydana getirilen emirlerin girişi ve açığa satım işlemleri için üleş kapalı durumdadır.
Brüt takaslı üleş senetleri üstünden meydana getirilen birçok işlemler SPK içeriğinde işler.
Brüt takasta prosedür meydana getirilen saatler muayyen değildir. Brüt takas hisseleri üstünde meydana getirilen prosedür süreleri SPK tarafınca belirlenir. Bazı durumlarda brüt takas hisselerinin uzun süre takasta kalmış olduğu gözlenir. Bazı durumlarda ise süre belirtilmez ve brüt takaslar daha kısa sürer.
Brüt takas ile alakalı kurumun yoğunluğu ile orantılı şekilde prosedür süresi gerçekleşir. Bu süre genelde 2 iş günüdür. Brüt takasa alınarak meydana getirilen netleştirme işlemlerinde bireylerin aynı gün içinde alım satım yapmasına izin verilmez. Brüt alan bireyler son takas saatine kadar bekler.
Takas işlemleri genel hatlarıyla Takas Bank tarafınca ayarlanır. Alacak direktif saati için 16.06 belirlenir. Alacak miktarı, sıralamanın yapılmasını sağlar.
Brüt Takas Emir İptali Nasıl Yapılır?
Brüt takas için buyruk iptal etme Hisse Senetleri Alım Satım Sistemi üstünden gerçekleştirilir. Sistem üstünden girilen, bekleyen hususi ya da düzgüsel emirler ayrı ayrı buyruk bazında iptal edilebilir.
Brüt Takas Neden Uygulanır?
Brüt takasın uygulanma sebebi temel olarak SPK ile ilişkilendirilebilir. Yatırımcıların ve hisselerin piyasasının yer almış olduğu risklerin en aza indirilmesi brüt takasın amacıdır. Tedbir durumunda tasarlanan bu uygulama, BİST’de prosedür gören üleş senetlerini kapsar. Olağan dışı gerçekleşen fiyat hareketleri, hisselerin alım satımlarına sınır getirmek için kullanılır. Dolaşımda bulunan üleş sayıları, piyasada bulunan derinlik, halka açıklık gibi etkenler brüt takasa dâhil edilir.
SPK mevzu ile alakalı meydana getirilen açıklamasında, suni fiyat ve piyasa kıymeti oluşturma teşebbüsleri için oldukça yönlü programlardan bahseder. Piyasa ile alakalı çalışmalar aynı kurum tarafınca yürütülür. Yapay fiyat ya da brüt takas ile alakalı işlenen suçların işlenmeden önlenmesine yönelik modern yaklaşımlar SPK tarafınca irdelenir.
Brüt takasın üleş üstündeki etkisi SPK tarafınca belirlenir. Aynı kurum brüt takasın hisselerin içinden çıkarılmasından da görevli tutulur. Hisse, brüt takasa girdiğinde ilk kademe satışın çevrimiçi ortamlar için kapatılmasıdır. Bu aşamadan sonrasında üleş üstünde rastgele bir prosedür gerçekleştirilebilmesi için aracı kurumlar ile görüşülmesi gerekir. Aracı kurumlar ile karşı karşıya ya da telefon ile müzakere sağlanabilir. Brüt takas uygulaması içine giren bireylerin kendi hisseleri içinde muayyen bir tutarda nakit para bulundurması gerekir. Bunun sebebi kredili işlemlerin bu yolla yürütülebiliyor olmasıdır.
Brüt takas içeriğinde üleş satışı yapılması için menkul kıymetlerden de yararlanılmalıdır. Asgari satış ücreti tutarındaki menkul kıymetin, kişinin hesabında olması zorunludur. Belirtilen yöntemler vasıtası ile piyasa bünyesine yatırımcılar tarafınca menkul değer ve nakit girişi sağlanır. Brüt takaslı hisselerde günlük prosedür mevzubahis değildir.
Ayrıca Bakınız: Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir? 2023 Yılında Bedelsiz Sermaye Artırımı